Kategori: KB Yaklaşımı

            Farklılıklara Saygı Eğitim Hareketi ilk kez 1950’lerde görülmeye başlansa da, bu eğitim hareketinin gelişimi, farklı ırklara, etnik gruplara karşı daha duyarlı davranmaya odaklanılan 1970’lere rastlamaktadır. Bu yaklaşımın bir eğitim programı olarak yazılı hale getirilmesi ise, 1989’da Derman-Sparks ve ABC Task Force iş birliği ile gerçekleşmiştir. Derman-Sparks ve ABC Task Force’un tanımına göre Farklılıklara Saygı Eğitim Programı ön yargıları, ayrımcılıkları ve bütün “izm” leri hedef alan aktif ve/veya aktivist bir yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre her bireyin baskıyı sürdüren kurumsal davranışlara (ırkçılık, cinsel ayrımcılık, sosyo-kültürel ayrımcılık vb.) karşı bir duruş sergilemesi gerekmektedir (Derman-Sparks ve ABC Task Force, 1989).

            Farklılıklara Saygı Eğitim Programı Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya, Almanya, İngiltere gibi çok uluslu ve çok kültürlü ülkelerde okul öncesi eğitim sınıflarında uygulanmakta ve 21. yüzyılın programı olarak adlandırılmaktadır. Kültürel, sosyo-ekonomik, fiziksel yeterlilik farklılıklarının belirginleştiği son dönemlerde, farklılıklara duyarlı ve hoşgörülü olmak önem kazanmıştır. Toplumsal dinamiklerin bir arada barış içinde varlığını sürdürmesi ve insanların huzur içinde yaşaması, bu bilincin okul öncesi dönemden itibaren sağlanması ile mümkündür (Üner, 2011).

1980’li yıllarda farklı kültürlerden ve etnik gruplardan gelen çocuklardan oluşan sınıfında çok fazla materyal ve kaynağı olmayan Kay Taus, sınıfındaki farklılıkları çocuklara tanıtmak, onları bu farklılıklarla zenginleştirmek ve saygı duymalarını sağlamak amacıyla karton bebekler yapmıştır. Bu bebekler, fiziksel özellikleri bakımından birbirlerinden son derece farklı olup, sınıftaki değişik kültürlerden gelen çocukları temsil edecek şekilde hazırlanmıştır. Taus daha sonra karton yerine bez bebekler yaparak, bebeklere giysiler dikmiş; ardından da onlara hikâyeler yazarak çocuklarla bu hikâyeleri paylaşmıştır.

  Kay Taus’un ardından 1989 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde Louise Derman-Sparks ve ekibi ayrımcılığın yoğun olarak yaşandığı toplumlarda yetişen çocukların ihtiyaçlarını belirleyerek özellikle öğretmenlerin bu konuda harekete geçmelerini sağlamıştır. Derman-Sparks, Kimlikli Bebekler’i, ırkçılık gibi ön yargının tüm diğer formlarıyla baş etmede etkili bir araç olarak tanımlamıştır (Divrengi ve Aktan, 2010).

            Profesyonel olarak Kimlikli Bebekler Eğitimi veren ve ön yargı konusunda uzmanlaşmış olan Babette Brown ise ilk defa 2000 senesinde, Danimarkalı ve Finlandiyalı iki meslektaşı ile birlikte ortak olarak yürüttüğü Avrupa Birliği Comenius Projesi’yle bebekleri İngiltere’ye getirmiş; ardından Almanya başta olmak üzere Avusturya, İzlanda gibi farklı Avrupa ülkelerinde eğitim vermeye başlamıştır (Divrengi ve Aktan, 2010). Babette Brown’ın ön yargı, ayrımcılık ve Kimlikli Bebekler Yaklaşımı üzerine yazmış olduğu kitapları mevcuttur.

            Kimlikli Bebekler Yaklaşımı, 2003 yılında Güney Afrika ile tanışmıştır. Nüfusun %12’sinden fazlasının HIV virüsü taşıdığı Güney Afrika’da HIV’nin yanı sıra fakirlik ve suç oranının yüksek olması, ön yargıya karşı eğitim programlarına olan ihtiyacı artırmıştır. 2003 yılından itibaren Kimlikli Bebekler Yaklaşımı başta okul öncesi eğitim kurumlarında olmak üzere, üniversitelerde, kolejlerde, psikolojik danışmanlık merkezlerinde ve erken çocukluk eğitimi ile ilgilenen tüm organizasyonlarda ön yargıya yönelik bir eğitim programı olarak kullanılmaya başlanmıştır. AIDS ve HIV’le bağlantılı olarak farklı gruplarla çalışan hemşireler ve psikolojik danışmanlar, Kimlikli Bebekler Yaklaşımı’ndan faydalanan gruplar arasında yer almıştır (Smith, 2006; Divrengi ve Aktan, 2010).

            Kimlikli Bebekler farklı bir tanımlamaya göre de aslında çocukların kendi hayatlarında neler olduğu hakkında hikayeler paylaşan ve onları ziyaret eden küçük arkadaşlarıdır (bakınız fotoğraf 2). Bu hikayeler çocuklara zor ve olası problem durumlarını sunmaktadır. Bebekler çocuklara kritik ve esnek düşünme becerisi fırsatları sunarken, onları problem çözme, empati ve adalet duygusu geliştirmeleri konusunda teşvik etmektedir (Brown, 2001).

            Kimlikli Bebekler Yaklaşımı ön yargıyı, insan hakları konularını, kimliği ve değerleri, hikaye ve diyaloglar aracılığıyla farklılıkları işaret eden yetişkinler ve çocuklar için ön yargı karşıtı bir aktif öğrenme yaklaşımıdır. Kimlikli Bebekler Yaklaşımı’nın yaratıcısı olan Kay Taus bebekleri “Bebekler farklıdır çünkü onlar sınıfımızda olan çocuklar gibi benzer bireysel kimliklere sahiptirler. Onların bir aileleri vardır, belirli bir yerde yaşarlar; evde yada bir apartman dairesinde, arkadaşları vardır ve bu özel durumlar asla değişmez” şeklinde ifade etmiştir (Taus, 1987 akt.Brown, 2001).

            Kimlikli Bebekler ve hikayeleri, küçük çocukların, çok erken yaşlardan itibaren karşılaştıkları ön yargılarla ve ayrımcılıkla mücadele etmelerinde son derece güçlü bir araç olarak kullanılabilir. Rahatlatıcı, sıcak ve destekleyici bir hikaye dinleme ortamında çocuklara, ön yargı ve ayrımcılık konularında neler düşündüklerini ve hissettiklerini sorma şansı elde edilebilir. Hikayeler çocuklarla iletişim kurmak için son derece işlevsel araçlardır. Çünkü hikayelerin çocuklar için sihirli birer yanları vardır. Tarih boyunca aileler, büyükanneler, büyükbabalar, nesillerden nesillere kültürel geçmişin taşınabilmesi adına hikayeleri kullanmışlardır. Ayrıca hikayeler, erken çocukluk döneminde çocuklara kazandırılmasının planlandığı özellikle de kişisel, sosyal ve duygusal yönden gelişimsel hedeflerin planlanmasında ve çocuklara uygulanmasında, ideal bir yol sağlar (Brown, 1998; Divrengi ve Aktan, 2010).

            Smith’e (2009) göre Kimlikli Bebekler Yaklaşımı’nın gücü, bebeklerin kendilerinde yatmaktadır. Kimlikli Bebekler Yaklaşımı’nda ilk aşama bebek ve çocuklar arasında ilişkinin kurulmasıdır. Bu bebekle çocuklar arasındaki benzerlik ve farklılıkları araştıran diyalogların yanı sıra çocukların bebek hakkındaki duyguları ve düşünceleri ile de geliştirilebilir. Öncelikle çocuklar, kendileri ile bebekler arasında, bebeğin deneyimleri ile ilgili eşitliğin anlatıldığı konular ve temalarla hikayeler sayesinde ilişkiler bulmalıdır. Bu hikayeler sınıf gerçekleri ya da toplum içinde yaşanan daha geniş konularla ilgili olabilir. Bu açık-uçlu, interaktif, problem çözme oturumları, çocukların duygularını ifade etmeleri, bebeğin problemi hakkında düşünmeleri, empati kurmaları, problem çözmeleri ve farklılık ve adaletsizlik etrafında eylemci bir tutum geliştirmelerine olanak sağlar.

Kimlikli Bebekler Yaklaşımı, okul öncesi öğretmenleri, rehber öğretmenler, sosyal hizmet uzmanları, psikolojik danışmanlar tarafından da farklı ortamlarda ve farklı amaçlarla da kullanılabileceği gibi ortaöğretim kurumları da dahil olmak üzere farklı yaş gruplarında da kullanılabilir. Brown (2008)’ın aktardığına göre bir ortaokul’da görev yapan rehber öğretmen tarafından Kimlikli Bebekler Yaklaşımı 14 yaş grubunda kullanılmıştır. 6 kişiden oluşan küçük bir grupla yapılan bu çalışmada gençler bebeğin karakterini oluşturmuş ve onların hayatlarında karşılaştıkları problemleri temele almışlardır. Gençler, problem çözme ve destek sağlamada kişisel yaşantılarını bir kenara bırakarak, empati kurarak gerçek fikirlerini paylaşmışlar. Bebekler sayesinde öğretmen mahremiyet, bağımlılık ve cinsel farkındalık konusundaki sorunlara çözüm getirebilmiştir.